عالم برزخ وقرآن

  پرسش و پاسخ بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی، بعد از زندگی دنیا و قبل از قیامت عالمی به نام «عالم برزخ» وجود دارد، که روح انسان بعد از مرگ تا بر پایی قیامت در آن جا زندگی می کند. از روایات اسلامی استفاده می شود که انسان ها در برزخ به پنج گروه تقسیم می شوند: ۱ – افرادی که در درجه اعلای ایمان و کمال هستند؛ روح این افراد پس از مرگ و پاسخ به سئوال های نکیر و منکر در قالب مثالی قرار می گیرد و به بهشت برزخی وارد می شوند و در آن جا در محضر امیرالمؤمنین(ع) از انواع نعمت های الهی برخوردار می شوند، تا برپا شدن قیامت. ۲ – افرادی که مؤمن اند، ولی نه در درجه و کمال گروه قبلی؛ این افراد پس از سؤال و پاسخ در قبر، دری از بهشت (برزخی) به سوی قبر آنان باز می شود و قبر به مقدار چشم انداز، وسیع شده و باغی از باغ های بهشت می شود. این گروه در قبرشان متنعم به نعمت های پروردگارند و همیشه دعایشان این است که خدایا قیامت را برپا نما و نعمت های بهشتی را که به ما وعده داده ای عطا فرما. ۳ – مؤمنان گناه کار که مستحق عذابند؛ آنها پس از ورود به قبر و سؤال نکیر و منکر و ناتوانایی در پاسخ دادن، فرشتگان با عمودی که در دست دارند بر فرق آنها می کوبند و قبرشان پر از آتش می شود. و دری از جهنم (برزخی) به سوی قبر آنان باز می شود و قبرشان تبدیل به چاهی از چاه های جهنم می گردد و این گروه در قبر معذبند تا وقتی که گناهانشان بخشوده شود. ۴ – کسانی که کافر محض هستند، اینها هم همانند مؤمنان گناه کار در جهنم برزخی معذبند تا برپا شدن قیامت؛ با این تفاوت که عذاب کافر، عذاب عقیده و عمل است و کاهش دهنده عذاب قیامتش نیست، ولی عذاب مؤمن گناهکار، عذاب عمل است و باعث پاک شدن او می شود و جنبه اصلاح گرانه و رهایشگرانه دارد. )[ حبیب الله طاهری، سیری در جهان پس از مرگ، ص ۳۲۸  ۳۳۰. ] ۵ – گروهی که نه اهل ثوابند تا مستحق نعمت باشند و نه اهل گناه تا مستحق عذاب گردند. این گروه روحشان (در قالب مثالی) به صورت بی هوش و یله و رها باقی می ماند تا برپا شدن قیامت. [کافی، ج ۳، ص ۲۳۵، باب المسأله فی القبر و من یسأل و من لایسأل؛ جهت آگاهی بیشتر درباره عالم برزخ ر. ک: ناصر مکارم شیرازی و همکاران، پیام قرآن، ج ۵، ص ۴۴۳  ۴۷۸؛ محمدی اشتهاردی، عالم برزخ در چند قدمی ما و …) هنگام مرگ روح انسان از بدن به طور کامل جدا می شود و به هنگام رستاخیز، خداوند متعال بار دیگر بدن و استخوان های پوسیده و خاک شده را حیات مجدد می دهد و روح، دوباره به آن بر می گردد. [[ ر. ک: پیام قرآن، ج ۵، ص ۳۰۸  ۳۳۴؛ تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۳۰۷- برخی از آیاتی که درباره عالم برزخ می باشد عبارتند از: ۱- (حَتَّی إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صَلِحًا فِیمَا تَرَکْتُ کَلاَّ إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَآئِلُهَا وَ مِن وَرَآئِهِم بَرْزَخٌ إِلَی یوْمِ یبْعَثُونَ)[[ مؤمنون، آیه ۹۹  ۱۰۰. ؛ تا زمانی [که مرگ یکی از آنان فرا رسد] می گوید: پروردگارا! مرا بازگردان شاید در آن چه ترک کردم [و کوتاهی نمودم] عمل صالحی انجام دهم [به او می گویند] چنین نیست، این سخنی است که او گوینده آن است و پشت سر آنها برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند. ۲- – (وَ یوْمَ تَقُومُ السَّاعَهُ یقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُواْ غَیرَ سَاعَه کَذَ لِکَ کَانُواْ یؤْفَکُونَ)[ روم، آیه ۵۵- و روزی که قیامت برپا شود گنه کاران سوگند یاد می کنند که جز ساعتی [در عالم برزخ] درنگ نکردند! این چنین آنها از درک حقیقت محروم می شوند. از آن جا که ذکر تمام آیات مربوط به «عالم برزخ» در این نوشتار نمی گنجد، تنها آدرس آیات ذکر می شود: سوره آل عمران، آیات ۱۶۹  ۱۷۰؛ سوره بقره، آیه ۱۵۴؛ سوره نوح، آیه ۲۵؛ سوره یس، آیه ۲۶  ۲۷؛ سوره مؤمن، آیه ۱۱- [ [ برای آگاهی بیشتر ر. ک: پیام قرآن، ج ۵، ص ۴۴۳  ۴۷۵- عالم برزخ وقرآن برزخ در لغت و اصطلاح: واژه برزخ در اصل به معنی چیزی است که در میان دو شیء حائل می‌شود و نمی‌گذارد به هم برسند.[۱]   به حسب اصطلاح به عالمی که میان دنیا و عالم آخرت قرار گرفته است، برزخ گفته می‌شود. از عالم برزخ به عالم ارواح، ‌عالم قبر، و عالم مثالی[۲] نیز تعبیر می‌شود.   برزخ از دیدگاه قرآن: از آیات، استفاده می‌شود که انسان، بعد از مرگ و پیش از برپایی قیامت، دورانی زیاد در عالم قبر و برزخ می‌گذراند.   «ومن ورائهم برزخٌ الی یوم یبعثون»[۳] (… و پشت سر آنها برزخی است، تا روزی که برانگیخته می‌شوند.)   آیه شریفه دلالت روشنی بر وجود چنین عالمی دارد و تنها آیه ‌ای است که کلمه برزخ را به صراحت بیان نموده است.   پس مراد به این برزخ، عالم قبر است و مردم در آن عالم که عالم بعد از مرگ است، زندگی می‌کنند، تا قیامت برسد.[۴] و تعبیر «الی یوم یبعثون» (تا روز قیامت)، گواه بودن برزخ میان دنیا و آخرت است.[۵]   این آیه مبارکه تنها وجود عالمی را بنام «برزخ» اثبات می‌کند، اما در آن، حیات وجود دارد یا نه؟ ساکت است و لکن از آیات دیگری استفاده می‌شود که در آن منشاء حیات واقعی برای انسان وجود دارد، که آن را بیان می‌نمائیم.   «ولا تقولو لمن یقتل فی سبیل الله اموات بل احیاء و لکن لا تشعرون» (به آنها که در راه خدا کشته شدند مرده مگوئید بلکه آنها زنده ‌اند ولی شما نمی‌فهمید.)   آیه فوق از دلائل روشن اثبات جهان برزخ است و به روشنی بر این که بعد از زندگی دنیا، و قبل از قیامت زندگی به نام «برزخ» هست،[۶] دلالت می‌کند، و می‌رساند که شهیدان در راه خدا پس از مرگ زنده ‌اند ولی زندگی و کیفیت آن برای ما قابل درک نیست.   پس آیه شریفه می‌تواند از ادله اثبات برزخ باشد، و هم دلیل بر وجود حیات واقعی در آن عالم است.   «قالوا ربّنا امتّنا اثنتین و احییتنا اثنتین فاعترفنا بذنوبنا فهل إلی خروج من سبیلٍ»[۷] (آنها می‌گویند: پروردگارا ما را دوبار میراندی و دوبار زنده کردی، اکنون به گناهان خود معترفیم، آیا راهی برای خارج شدن از دوزخ وجود دارد؟)   در این که منظور از «دوبار میراند» و «دوبار زنده کردن» چیست؟ مفسران چندین تفسیر ذکر کرده ‌اند که از میان همه این تفاسیر، این تفسیر مناسب است که منظور از دو بار، میراندن، مرگ در پایان عمر و مرگ در پایان برزخ است. و منظور از دو مرتبه احیاء، احیای برزخی و احیای در قیامت است.[۸] و[۹]   پاداش و عذاب برزخ: در آیات قرآنی به پاداش و نعمت و عذاب جهان برزخ اشاره شده است، یعنی در برزخ نیز بهشت و دوزخ برزخی داریم که شهیدان و مؤمنان پیشرو در آن متنعم و طاغیان و کافران گرفتار عذابند. نمونه بارز، پاداش شهیدان است که در قرآن مجید آمده است: «شهدا زنده ‌اند و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند»[۱۰] البته روشن است که شهیدان خصوصیتی ندارند، چرا که قرآن گروهی از صالحان و خاصان را همین طور از آنها شمرده است.[۱۱]   با این آیه شریفه که «قیل ادخل الجنَّه قال یا لیت قومی یعلمون»[۱۲] (درباره‌ی مجاهدی که جان بر کف به نام حبیب نجار[۱۳] نازل شده است. مسلماً این بهشت، بهشت جاویدان رستاخیز نیست، بلکه بهشت برزخی است. چون که بر طبق آیات ورود در آن بهشت جاویدان رستاخیز، در قیامت پس از حساب محشر صورت خواهد گرفت و هنوز کسی داخل آن نشده است.   و یا در مورد عذاب و دوزخ برزخی، خداوند متعال درباره طاغیان همچون آل فرعون می‌فرماید: «مجازات دردناک آنها همان آتش است که هر صبح و شام بر آتش عرضه می‌شوند، و روزی که قیامت برپا می‌گردد و دستور می‌دهد، آل فرعون را در اشد عذاب وارد کنید.»[۱۴]   از آنجا که آیه شریفه می‌فرماید: که آنها صبح و شام بر آتش عرضه می‌شوند، اما در قیامت آنها را وارد اشد عذاب می‌کند، این به خوبی دلالت دارد که عذاب اول عذاب برزخی است که بعد از این دنیا و قبل از قیام قیامت است، و کیفیت آن عرضه و نزدیکی به آتش دوزخ است، و عذاب دوم مربوط به دوزخ در روز رستاخیز است که هنوز کسی وارد آن نشده است

 در عالم برزخ زمان معنا ندارد

جایی که انسان بعد از مرگش به آن هدایت می شود عالم برزخ میباشد که دارای ویژگی های منحصر به فردی است این مطلب شما را با دانستنی های جالب و در عین حال عجیب از عالم برزخ آشنا می کند.

زمان شروع و پایان عالم برزخ

عالم برزخ در دیدگاه علمای اسلامی به عالمی معروف است که بین این جهان و جهان آخرت یعنی قیامت قرار دارد. و نیز با نام عالم مثال شناخته می شود. زمانی که انسان جان خود را از دست میدهد وارد عالمی به نام برزخ می شود و تا وقتی که در صور دمیده شده و مردم از قبر ها خارج شوند در آنجا میماند و بعد وارد عالم قیامت می شود بهتر می توان گفت عالم برزخ فاصله ای بین عالم دنیا و قیامت می باشد که بعد از مردن در آنجا به سر می برد. تعداد دفعاتی که این کلمه در قرآن به کار رفته سه بار در سه آیه می باشد که در ادامه با اشاره به آنها خواهیم داشت: اولین آیه:وَهُوَ الَّذِی مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَیْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا؛ او خدائی است که آب دو دریا را بهم آمیخت دو دریایی که آب یکی از آن دو شیرین و گوارا است و آب دیگری شور و تلخ و میان این دو آب فاصله و حائلی قرار داد تا همیشه از هم جدا باشند و به هم نیامیزند. دومین آیه:«بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ » میان آن دو دریا فاصله ای است که به حدود یکدیگر تجاوز نمی کنند و به هم نمی آمیزند. سومین آیه:« لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحًا فِیمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَی یَوْمِ یُبْعَثُونَ». ممکن است، کارهای شایسته ای را که ترک کرده بودم به جای آورم، هرگز، این سخنی است که او می گوید و پشت سرشان تا روز قیامت مانعی است که بازگشت نتوانند.

روایات در مورد گذر زمان در عالم برزخ

در توضیح عالم برزخ احادیثی از امام صادق (ع) خطاب به شیعیان آن زمان آمده است: والله إتخوف علیکم فی البرزخ. قلت ما البرزخ؟ فقال:القبر منذ حین موته الی یوم القیامه من بر شما(شیعیان) در عالم برزخ می ترسم راوی می گوید:من به امام صادق(علیه السلام) گفتم که عالم برزخ کجا است؟ فرمود:قبر است. زندگی در آن از زمان مرگ تا روز رستاخیز ادامه دارد. در مورد برزخ امام صادق(علیه السلام) می فرماید:الْبَرْزَخُ‏ الْقَبْرُ وَ فِیهِ الثَّوَابُ وَ الْعِقَابُ بَیْنَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَه ؛ مراد از برزخ همان قبر می باشد و در آن ثواب و عقاب بین دنیا و آخرت است. امام صادق(علیه السلام) به جمعی از شیعیان خود فرمود:به خدا قسم که تنها خطری که من بر شما احساس می کنم برزخ است و چون قیامت شود و کار به دست ما برسد ما بر کار شما از خودمان اولویت داریم. همچنین در حدیثی از امام سجاد(علیه السلام) چنین آمده است:برزخ‏ قبر است و برای آنان در آنجا زندگی سختی است و به خدا سوگند که قبر، باغی از باغ‏های بهشت و یا گودالی از گودال‏های آتش است.

چگونگی کیفیت زمان در عالم برزخ

نوع قوانین حاکم بر عالم برزخ بسیار متفاوت بوده است و همچنین خصوصیات منحصر به فرد خود را دارا می باشد. در این عالم دنیا خصوصیات ماده بر همه چیز غالب است بدین معنی که در دنیای حاضر همه چیز درگیر مکان ، زمان ، شکل ، اندازه و رنگ میباشند. همه چیز در حال تحول و حرکت است به عنوان مثال موجودات کمالاتی را که نداشتند با رشد کردن دوباره کسب میکنند. اما عالم برزخ یا همان عالم بعد از قیامت هیچ گونه از خصوصیات ماده وجود نداشته و تمام چیز ها مجرد از ماده میباشند. معنی بینابین در عالم برزخ بدان جهت است که بعضی از خصوصیات ماده را دارد ولی از بُعدهای دیگر موجودات عالم برزخ مجردند. به عنوان مثال کمیاتی از جمله شکل و اندازه در آن جا وجود دارد ولی زمان و مکان در عالم برزخ معنایی ندارد. زمانی که انسان میمیرد به هنگام سکرات موت پرده ها کنار زده شده و در مقابل دیدگان او یکسری مسائل از جمله دیدن امامان معصوم(ع) ، آمدن عزرائیل و همچنین دیدن شیاطین هویدا می شود. ولی سوال اینجاست که آیا شخصی که دچار سکته می شود این شرایط برایش نیز نمایان می شود یا نه به شکل دیگری می باشد؟ و یا با توجه به فعالیت قلب و تنفسش آیا روح در بدنش وجود دارد یا نه همان موقع سکته از بدنش بیرون می آید؟ سوال دیگر اینکه زمانی که سکته کمتر از یک ثانیه رخ می دهد آیا دیدن مسائل و صحنه های مختلفی که ذکر شد برای این شخص هم اتفاق می افتد یا نه؟

آیا در برزخ خوردن و آشامیدن وجود دارد؟

روایات ائمه اطهار (ع) موید آن است که در نوع زندگی برزخی، خوردن و آشامیدن وجود دارد. گرچه ماهیت زندگی در برزخ با دنیا متفاوت است و شاید بتوان گفت پایین‌ترین مرتبه‌اش خوردن و آشامیدن است.